หลายคนคงได้ยินประโยคหนึ่งที่กล่าวไว้ว่า “ความกตัญญู เป็นเครื่องหมายของคนดี” ก็ยังมีอิทธิพลมากในสังคมไทยที่ยังยึดถือประโยคนี้อยู่  หากใครไม่คิดกตัญญูหรือทำคุณต่อบิดามารดา  จะหากินอะไรก็ไม่ขึ้น  บางทีก็มีเค้าความจริงอยู่บ้าง  แต่ก็ต้องดูที่บริบทของแต่ละครอบครัวด้วยเช่นกัน  ที่ความเชื่อข้อนี้ยังเป็นข้อโต้เถียงอยู่ว่า  ความกตัญญูเป็นเครื่องหมายของคนดีจริงๆ หรือเป็นสิ่งที่ยัดเยียดจากคนในสังคม?

การศึกษาในเรื่องนี้น่าสนใจมาก  ถือได้ว่าเปิดมิติใหม่อีกมุมมองของข้อถกเถียงเรื่องนี้อยู่  ซึ่งถ้ามองในเรื่องการนิยามนั้นจะนิยามได้เป็นข้อๆ ของ ความกตัญญู ที่สังคมไทยแต่ละชนชั้นกำหนดดังนี้

ความกตัญญู เปลี่ยนแปลงไปจนนำไปสู่การเป็นโรคซึมเศร้า

ความกตัญญ ที่พ่อแม่อย่างเราต้องการประการแรก คือ มีลูกไวให้ทันใช้  หรือมีลูกเพื่อจะได้เลี้ยงตัวเองตอนแก่ แน่นอนว่าเวลามีลูก  คนเป็นพ่อแม่ก็หวังพึ่งพาลูกสักครั้งในชีวิต  อยากเจ้ากี้เจ้าการ  อยากพึ่งพาตามใจอยาก  อยากเรียกร้องให้เห็นความสำคัญตนเองตอนไม้ใกล้ฝั่ง  แต่ลืมไปว่าลูกก็มีชีวิตของลูกเอง  การนิยามเรื่องความกตัญญูเพื่อให้ทันใช้ตอนโตนั้นถือว่าเป็นนิยามที่คับแคบมาก 

เนื่องการศึกษาพบว่าเป็นช่องโหว่ในการเกิดโรคซึมเศร้าในเด็กและวัยรุ่น  เพราะช่วงวัยเด็กย่อมมีพัฒนาการตามวัยที่เปลี่ยนแปลง  และเป็นรอยต่อสู่วัยรุ่นในอนาคต  ส่วนหนึ่งมาจากปัญหาครอบครัว  ไม่ว่าจะเป็นพ่อแม่ทะเลาะกันต่อหน้า  การถูกบังคับจากครอบครัวในเรื่องต่างๆ  ซึ่งเด็กและวัยรุ่นยังไม่มีภูมิคุ้มกันในชีวิตมากพอ  อาจทำให้เกิดความเครียดจนนำไปสู่การเป็นโรคซึมเศร้าในที่สุด

ความกตัญญ ที่พ่อแม่อย่างเราต้องการประการที่สอง คือ กตัญญูรู้คุณคน  ต้องรู้จักการตอบแทน ถ้าใช้คำว่ากตัญญูให้ถูกทางก็เป็นเรื่องที่ดีอย่างยิ่ง  แต่การนำความกตัญญูก็มีโอกาสใช้ในทางที่ผิดเช่นกัน  เช่น  ระบบอุปถัมภ์  หรือเรียกกันว่าใช้เส้นสาย  เอาความดีเป็นเครื่องต่อรอง 

ซึ่งการใช้ช่องโหว่ของ ความกตัญญู เป็นเรื่องที่เลวร้ายกว่าที่คิดไว้  จากการศึกษาพบว่าการกตัญญูมีผลต่อเส้นสายอย่างมาก  เนื่องจากจะกลายเป็นทวงบุญคุณ  และลดคุณธรรมบางอย่างลงไปแทน  จะกลายเป็นสนับสนุนระบบอุปถัมภ์ (Patronage  System)  ไปโดยปริยาย

ความกตัญญ ที่พ่อแม่อย่างเราต้องการประการที่สาม คือ เราต้องกตัญญูต่อพ่อแม่ ผิดถูกเขาก็คือพ่อแม่ จะมองในภาพนี้ก็ไม่ใช่เรื่องที่ผิด  หากพ่อแม่เป็นแบบอย่างที่ดีพอที่ลูกจะกตัญญูด้วย  หลายคนตัดสินจากสิ่งที่เห็นภายนอก  มีไม่น้อยที่พ่อแม่ไม่ให้ความรักเท่าๆ กัน  จะผิดจะถูกไม่สนคิดแค่เป็นพ่อแม่  และไม่เป็นแบบอย่างที่ดีแก่ลูกเลย 

จากการศึกษาพบว่าพ่อแม่ที่เรียกร้องต่อลูกเรื่องความกตัญญู  กลับสร้างความอึดอัดใจต่อลูกมาก  เนื่องจากพ่อแม่ใช้ข้อนี้เพื่อเห็นแก่ตัว  และใช้ข้อนี้เพื่อเอาชนะ  และทำร้ายลูกโดยไม่รู้ตัว  ลูกจะมีอารมณ์แปรปรวนมากในช่วงวัยรุ่น  และมีโอกาสก้าวร้าวมากกว่า  เป็นผลมาจากการเลี้ยงดูที่ไม่เหมาะสมตั้งแต่เด็ก

สรุปการศึกษาในภาพรวมนั้น  การกตัญญูกตเวทีต่อผู้มีพระคุณจะว่าดีก็ดีมาก  แต่ก็มีข้อเสียแอบแฝงอยู่  เราจะต้องดูบริบทของเหตุการณ์และมองตามสภาพความเป็นจริงเป็นหลัก  ถ้าเราทำความเข้าใจอย่างแจ่มแจ้ง  ใช้ในทางที่ถูกต้อง  เหมาะสมตามครรลองครองธรรม  และมีความเข้าใจซึ่งกันและกัน  ความกตัญญู จะเป็นเครื่องมือที่น่าศรัทธายิ่ง  ไม่ใช่มีเอาไว้เพื่อข่มขู่  บังคับขู่เข็ญ  เป็นข้ออ้างในการทำผิด  หรือขัดขวางมนุษย์ซึ่งกันและกันอีกต่อไป

ติดตามข่าวสาร ข้อมูลด้านการศึกษา ที่เราได้นำมาให้คุณถึงที่ในเว็บไซต์นี้

• การเรียนสายคาทอลิก คืออะไร และส่งผลดีอย่างไร
• การปฏิรูประบบการศึกษา ของเด็กไทยในยุคปัจจุบัน
• Holland Scholarship ทุนเรียนต่อเนเธอร์แลนด์ที่ไม่ยากเกินเอื้อม
• การเลือกคณะเรียน เพื่อศึกษาต่อในปริญญา มีผลต่ออาชีพเมื่อเรียนจบ